Wat is een Business Angel 2.0?

Dit was de belangrijkste boodschap voor investeerders die vorige maand kon worden beluisterd op de 9e Dag van de Informal die werd gehouden in het Academiegebouw in Utrecht. Ruim 160 investeerders, business angel netwerken en ondernemers kwamen af op dit door Business Angel Netwerken Nederland (BANN) georganiseerde congres. Met als thema ‘Trending Topics in Business Angel investment’ lieten een aantal deskundigen en informal investors uit binnen- en buitenland hun licht schijnen op de markt voor particulier durfkapitaal. Dit alles onder leiding van spreekstalmeester Rens de Jong, die even daarvoor in ‘Zaken doen met’ van BNR nog uitgebreid op de radio van gedachten had gewisseld over business angels met BANN-voorzitter Harry Helwegen. Conclusie: de internationale markt voor informal investing is na twintig jaar volwassen geworden. En ook Nederland is de pioniersfase voorbij.

Informal investing is een groeimarkt

Wie naar de cijfers kijkt, kan niet anders dan concluderen dat de markt voor informal investing een groeimarkt is. Dat bleek allereerst uit de presentaties van Harry Helwegen en Marianne Hudson van de Business Angel Capital Association, de Amerikaanse tegenhanger van BAN Nederland.

Een goede indicatie van de groei van de informalmarkt is de toename van het aantal business angel netwerken groepen van informal investors die vaak vanuit een bepaalde regio opereren. In Amerika is het aantal business angel netwerken in de periode 2007  2011 toegenomen van 260 naar 355, een groei van 38%. In Europa groeide het aantal investeerdersnetwerken in dezelfde periode zelfs dubbel zo hard als in Amerika en ging van 236 naar 409 netwerken, een groei van 75%. Op dit moment zijn er in Europa zo’n 4500 informal investors actief, die in 2010 voor een kleine 200 miljoen in startende- en snelgroeiende bedrijven investeerden. In Nederland ging het volgens opgave van de BANN in 2011 om 2.500 Nederlandse informal investors die in totaal 14 miljoen euro investeerden. Het betrof 75 investeringen van gemiddeld 200.000 euro.

Ondanks het wegvallen van de grenzen en de integratie van de Europese markt investeren de meeste informal investors nog steeds bij voorkeur in hun eigen regio. Ruim driekwart van alle informal investors investeert binnen een straal van 100 kilometer, 21% investeert buiten zijn eigen regio  maar nog steeds in zijn eigen land  en slechts 4% van alle business angels investeert ook in een ander land.

Investeerders: risico down, rendement up

Naast de toename van het aantal investeerders en investeerdersnetwerken is het karakter van de informalmarkt ook aan het veranderen. In de afgelopen twintig jaar is de informalmarkt volwassener geworden en de investeerders zelf een stuk professioneler. De speeltuinfase is voorbij. Wijs geworden door een flink aantal miskleunen in het verleden proberen veel informal investors hun risico te verminderen en daarmee hun rendement te vergroten.

Dat betekent in de praktijk minder investeren in startende bedrijven (seed), maar verschuiven naar bedrijven die al een trackrecord hebben (groeifinanciering). Omdat banken minder krediet verlenen aan deze laatste categorie bedrijven, hebben informal investors ook steeds meer keuze uit groeiproposities. Om het gat aan de onderkant van de markt op te vullen zijn er het afgelopen jaar steeds meer (internationale) business accelerators en crowdfunding platforms actief. De eerste groep helpt geselecteerde startende ondernemers met huisvesting, intensieve begeleiding en startfinanciering. In Nederland zijn sinds enige maanden Rockstart (Oscar Kneppers, ex-Emerce) en Startupbootcamp (o.a. Ruud Hendriks, ex-Endemol) begonnen met hun eerste klasje startende ondernemers.

Daarnaast zijn crowdfunding platforms als CrowdAboutNow en Symbid de afgelopen twee jaren uitgegroeid tot de digitale variant van wat voorheen de categorie ‘Friends, Family and Fools’ werd genoemd. Het gaat hier om financiering van bedragen tussen de 5.000 en 25.000 euro.

De super-informal

Een tweede trend die Hudson signaleert is de opkomst van super-informals: individuele angels met heel veel geld. Denk in Nederland aan rijk geworden ondernemers uit de Quote500, namen als Marcel Boekhoorn, Henk Keilman en Joop van de Ende. Nu de beurs en het vastgoed steeds minder rendement opleveren is het investeren in veelbelovende groeibedrijven een aantrekkelijk alternatief geworden voor deze investeerders. Zo gaat investeerder Marcel Boekhoorn naar verwachting deze maand de High Tech Campus in Eindhoven overnemen van Philips. Als ondernemer is Boekhoorn vooral geïnteresseerd in de Campus vanwege de technologische ontwikkelingen die er plaatsvinden. Hij wil nieuwe veelbelovende technische vindingen vlottrekken met durfkapitaal of een aandeel nemen in techno-bedrijfjes.

Als laatste is er steeds meer internationale samenwerking tussen business-angel-netwerken en syndicaten. Waar individuele business angels vooral in de eigen regio investeren, blijken business angel netwerken en syndicaten wel steeds vaker internationaal te opereren. Enerzijds omdat een veelbelovend bedrijf per definitie een internationaal schaalbaar concept heeft. Daarbij heeft een groep investeerders uit verschillende landen het voordeel van een breed internationaal netwerk. Daarnaast biedt zo’n internationale samenwerking van investeerders meer financiële armslag en risicospreiding en kunnen lokale kennis en ervaring met elkaar gedeeld worden.

Informals versus venture capital fondsen

Bovengenoemde trends werden later op de dag bevestigd door de indrukwekkende praktijkervaringen van de Amerikaanse super-informal Dave Berkus (Mr. Trend). Berkus is sinds 1993 fulltime informal investor en heeft in de afgelopen twintig jaar in meer dan 80 verschillende bedrijven geïnvesteerd. Met wisselend succes, maar per saldo met een jaarlijks rendement van 25%, vooral te danken aan een paar grote klappers.

Daarmee gaf Berkus gelijk een belangrijke voorwaarde aan om als investeerder succesvol te zijn: risicospreiding is essentieel. Om deze spreiding mogelijk te maken en vooral meer en grotere deals aan te kunnen, ziet de Amerikaan dat individuele investeerders steeds meer met elkaar samenwerken in business angel netwerken. Waardoor automatisch de focus van veel informals aan het verschuiven is van seed naar early stage/growth. ‘Informals komen steeds meer op het terrein van venture capital fondsen en family offices. En dat veroorzaakt in het midden van de investeringsmarkt een toenemend spanningsveld tussen informals en venture capital fondsen. Vooral als beide partijen in hetzelfde bedrijf investeren kan dat tot conflicten leiden. Want de belangen van deze investeerders lopen niet altijd parallel.’

Naast het gevaar van verwatering wil venture capital vaak te snel te grote stappen maken. Dat pakt regelmatig verkeerd uit en kan leiden tot een enorm kapitaalverlies, aldus Berkus. ‘Het eerste wat investeringsmaatschappijen doen is de ondernemer vervangen door professioneel management. Maar daarmee haal je ook de ondernemersgeest uit het bedrijf. Probeer daarom als business angel zolang mogelijk controle te houden. Anders ben je aan de grillen van een venture capital investmentmanager overgeleverd.’

Pitchen voor business angels

Aan het eind van de dag was het de beurt aan de ondernemers zelf. Zeven zorgvuldig geselecteerde ondernemers kregen een minuut de tijd om te pitchen voor de zaal en een deskundige jury bestaande uit investeerders Henk Keilman (RIG Investments), Floris van Alkemade (Solid Ventures) en Mark Voermans (Microsoft BizSpark). Ze werden daarbij scherp en op vileine wijze doorgezaagd door presentator Jort Kelder. De cases varieerden nogal in soort en omvang van de kapitaalbehoefte, waardoor het een beetje appels met peren vergelijken was voor de investeerders.

De investeerders kozen uiteindelijk voor Siete Hamminga van Robin Radar Systems, een bedrijf dat radarsystemen ontwikkeld om vogels te volgen en voortkomt uit een spin-off van onderzoekscentrum TNO. Hamminga maakte indruk met een overtuigende presentatie, waarbij het feit dat zijn bedrijf inmiddels 3 miljoen euro aan orders op zak heeft, zeker meehielp.

Tijdens het drukbezette walking dinner na afloop kregen alle ondernemers ook de kans om op informele wijze hun zaak te bepleiten bij de business angels. Waar uiteraard gretig gebruik van werd gemaakt. Jort Kelder riep tijdens zijn tafelspeech de Nederlandse informals op om wat meer uit hun hok te komen. ‘We hebben gezichten nodig, succesvolle rolmodellen waar andere business angels zich aan kunnen spiegelen’, aldus Kelder.

Dave Berkus kon het niet allemaal volgen, maar had zijn handen vol aan het signeren (en verkopen) van zijn laatste boek ‘Advanced Berkonomics’ die op een tafel stonden uitgestald. Over de vraag wat nou zijn grootste vergissing was geweest als investeerder hoefde de Amerikaan niet lang na te denken. Een mooie anekdote volgde. In 1995 vroeg een voormalige marketingmanager van een van zijn bedrijven die inmiddels naar het toen nog onbekende Amazone.com was vertrokken  of hij geïnteresseerd was in 10% van de aandelen van Amazone voor de prijs van honderdduizend dollar. ‘Nu even niet’, antwoordde Berkus, maar ik zal het zeker blijven volgen. Keep me informed.’